Η γέννηση της έννοιας του «Μακεδονισμού» στις Ελληνοβουλγαρικές μειονότητες της Ελλάδας «Οι ιστορικές συνθήκες που ανέδειξαν τη Μακεδονική ταυτότητα»

Μετά και το τέλος της εθελούσιας μετανάστευσης η κατάσταση για τις σλαβόφωνες μειονότητες της Ελληνικής Μακεδονίας είχε επιδεινωθεί. Στην Ελληνική Μακεδονία παρέμειναν σύμφωνα με τις ελληνικές στατιστικές 80.789 Βουλγαρόφωνοι ενώ οι δίγλωσσοι ήταν 160.000[1].  Η σκληρή πολιτική αφομοίωσης που εφάρμοσε το Ελληνικό κράτος δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα και απομόνωσε ακόμη περισσότερο τις κοινότητες αυτές.

Η ελλιπής παιδεία δε βοηθούσε στην αφομοίωση και η δυνατότητα ανέλιξης  συνεπώς ήταν πολύ σπάνια με αποτέλεσμα η κοινωνία να αναπαράγεται. Ακόμα, οι περισσότεροι δάσκαλοι και δημόσιοι λειτουργοί προέρχονταν από τη νότιο Ελλάδα και πολύ δύσκολα κέρδιζαν την εμπιστοσύνη των ντόπιων. Τα κενά της εκπαίδευσης από την άλλη δεν μπορούσε να τα καλύψει η εκκλησία καθώς πολλοί εφημέριοι κοινοτήτων ήταν πρώην εξαρχικοί .  Τέλος, οι μικτοί γάμοι ήταν πολύ σπάνιο φαινόμενο με αποτέλεσμα η εθνολογική σύνθεση των κοινοτήτων αυτών να μένει αναλλοίωτη από προσμίξεις. Γενικότερα η διοικητική και ιδεολογική ανεπάρκεια του Ελληνικού κράτους σε συνδυασμό με τις νέες πολιτικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν κράτησαν ζωντανή και αναβίωσαν την αίσθηση διαφορετικότητας μέσα στις ομάδες αυτές[2].  Η ανάγκη εξάλλου της απαγκιστρώσεως των Σλάβων της Μακεδονίας από την ελληνική, τη σερβική και την βουλγαρική επιρροή και της δημιουργίας μιας συλλογικής σλαβομακεδονικής ταυτότητος λειτούργησε ευεργετικά για αυτές. Οι πολιτικές και ιδεολογικές αφετηρίες του «μακεδονισμού» ουσιαστικά όμως τέθηκαν από την Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή (Κομιντέρν), στον Μεσοπόλεμο . Ακόμη, και το ΚΚΕ αναγνωρίζει την ύπαρξη Μακεδονικού έθνους στην Ελλάδα και υποστηρίζει και αυτό τη πρόθεση για μια ανεξάρτητη Μακεδονία.  Ο σλαβικός πληθυσμός χρησιμοποιούσε τον όρο Μακεδόνες ως γεωγραφικό όρο αλλά και ως ανώδυνο όρο, που ήταν ίσως λιγότερο επικίνδυνο από έναν δημόσιο αυτοχαρακτηρισμό «Βούλγαρος» στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα ή για να εκφράσει έναν τοπικισμό, την έννοια του «αυτόχθονα» σε αντιδιαστολή με τους Έλληνες πρόσφυγες. Το ιδεολόγημα του «μακεδονισμού» αποτελούσε μία εναλλακτική λύση στον ανταγωνισμό των βαλκανικών κρατών για επιρροή στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο. Ο σλαβομακεδονισμός παρέμενε μία εθνική επιλογή[3].   Η κοινωνική και πολιτική απομόνωση των σλαβομακεδόνων από τα συντηρητικά καθεστώτα εντάθηκε και έστρεψε ευκολότερα τους μακεδόνες σε ένα νέο εθνικιστικό φαντασιακό που θα αποτελούνταν από μια αυτόνομη και ανεξάρτητη Μακεδονία όπως αυτή εκφράστηκε από τη Κομουνιστική Διεθνή και το Τίτο, και πήρε σάρκα με την επάνδρωση ένοπλων σωμάτων στο πλευρό του ΕΑΜ τη ΣΝΟΦ[4]. Η αναγνώριση αυτή, όπως ήταν επόμενο, ευνοούσε την ανάπτυξη του «μακεδονισμού» στους κόλπους των Σλαβομακεδόνων της χώρας. Στην ελληνική Μακεδονία το ΣΝΟΦ, η αντιστασιακή οργάνωση των Σλαβομακεδόνων έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη διάδοση του μακεδονισμού στους σλαβόφωνους της περιοχής. Τα σλαβομακεδονικά τάγματα, έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό στη νέα οντότητα βόρεια των ελληνικών συνόρων από τους Κομμουνιστές Παρτιζάνους του Τίτο, ο οποίος έκτοτε και για τα επόμενα χρόνια της εμφύλιας διαμάχης στην Ελλάδα απήγγειλε σφοδρές καταγγελίες κατά των Ελλήνων για διώξεις εναντίον των «Μακεδόνων» της Ελλάδος, όπως την ενέργεια να μετακινήσει τα προκλητικά τάγματα των Σλαβομακεδόνων μακριά από τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα και τους σλαβόφωνους[5].

Μπίνος Α. Γεώργιος

---

[1] Ο υπολογισμός των Σλαβόφωνων που απέμειναν στην Ελληνική Μακεδονία προκύπτει από το σύνολο των μελετών και του αρχειακού υλικού του Μεσοπολέμου, όπως αυτή διατυπώνεται από τον Ι. Μιχαηλίδη.

[2] Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, Δημήτρης Χριστόπουλος, «Το Μειονοτικό Φαινόμενο στην Ελλάδα», Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 1997 σελ 100-103. Ακόμη οι τάσεις αντιμετώπισης του σλαβόφωνου στοιχείου από τον Ελληνικό κρατικό μηχανισμό φανερώνονται μέσα από τις εκθέσεις των Επιθεωρητών Δημοτικής Εκπαίδευσης, στα ΓΑΚ, Αρχεία Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Φλώρινας, Εκθέσεις των Επιθεωρητών Δημοτικής Εκπαίδευσης 1923

[3] Σπυρίδων Σφέτας, Η γέννηση του Μακεδονισμού στο Μεσοπόλεμο, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα

[4] Andrew Rossos – Incompatible Allies: Greek Communism and Macedonian

Nationalism in the Civil War in Greece, 1943-1949.

[5] Ιωάννης Κολιόπουλος, Η Μακεδονία στη δύνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα