Mικρός οδηγός για τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες στην Eυρωπαϊκή Kοινότητα!

KΡΑΤΟΣ	ΓΛΩΣΣΑ	AΡΙΘΜΟΣ ΟΜΙΛΗΤΩΝ*	STATUS	ΔΙΟΙΚΗΣΗ	EΚΠΑΙΔΕΥΣΗ	M.M.E.	ΠΟΛIΤΙΣΜΟΣ
Bέλγιο	γερμανική	95-100	+	+	+	+
	λουξεμβουργική	24-39	-	-	-	-	-
	βαλονική	600	- (προστ)	-	+ (προαιρ)	+	+
Γαλλία	βρετονική	400	-	-	+ (προαιρ)	+	+

Το Σύμβολο της Ευρώπης, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει ανακηρύξει τη φετινή χρονιά «Έτος για τις ευρωπαϊκές γλώσσες», γεγονός που γιορτάζεται με πολλές εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του 2001, σε όλη τη «Γηραιά ήπειρο».

Μια μεγάλη πρώτη συνάντηση έγινε πρόσφατα στο Ρόβινγ της Κροατίας, με αντιπροσώπους από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, που κατέληξαν στο συμπέρασμα, όπως λέει η σχετική ανακοίνωση, πως: «Πρέπει να υπάρξει κοινή δράση όλων των χωρών για την προστασία, τη διατήρηση και τη διάδοση της πλούσιας κληρονομιάς γλωσσικής ποικιλομορφίας που υπάρχει στην Ευρώπη».

Παράλληλα, τονίστηκε ότι πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να αφυπνίσει η συνείδηση του πολίτη για την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών γλωσσών, εφ’ όσον ο Ευρωπαίος σήμερα, ούτως ή άλλως, ζει μέσα σε ένα πολύγλωσσο περιβάλλον.

Στη καθημερινή του ζωή ο πολίτης έρχεται σε άμεση επαφή με πολλές διαφορετικές γλώσσες: έξω στο δρόμο, στο λεωφορείο, στο τρένο, μέσω των προϊόντων στο σούπερ μάρκετ ή μέσα από την τηλεόραση και τα άλλα ΜΜΕ.

Στη συνάντηση της Κροατίας υπογραμμίστηκε επίσης ο ρόλος που μπορεί να παίξουν τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, ιδίως το Διαδίκτυο, εξυπηρετώντας αυτούς τους σκοπούς και δίνοντας στις γλώσσες καινούργιες δυνατότητες να αναπτυχθούν, να διαδοθούν και να αναζωογονηθούν.

Οι εκδηλώσεις για το «Ευρωπαϊκό έτος των γλωσσών 2001» θα κορυφωθούν στις 26 Σεπτεμβρίου 2001, ημέρα αφιερωμένη στην ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών γλωσσών.

Στην Ελλάδα, στα πλαίσια αυτών των εορτασμών, το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας του υπουργείου Παιδείας εξέδωσε πρόσφατα βιβλίο με τίτλο: «Γλώσσα: Γλώσσες στην Ευρώπη».

Επίσης, έχει ήδη προγραμματιστεί πληθώρα σχετικών εκδηλώσεων, σειρές ομιλιών, σεμιναρίων κ.ά., που οργανώνονται από κρατικούς και μη κρατικούς φορείς με επίσημη έναρξη την εβδομάδα 5-11 Μαΐου 2001, η οποία έχει ανακηρυχθεί «Εβδομάδα εκμάθησης ξένων γλωσσών», σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

KΡΑΤΟΣ	ΓΛΩΣΣΑ	AΡΙΘΜΟΣ ΟΜΙΛΗΤΩΝ*	STATUS	ΔΙΟΙΚΗΣΗ	EΚΠΑΙΔΕΥΣΗ	M.M.E.	ΠΟΛIΤΙΣΜΟΣ
Bέλγιο	γερμανική	95-100	+	+	+	+
	λουξεμβουργική	24-39	-	-	-	-	-
	βαλονική	600	- (προστ)	-	+ (προαιρ)	+	+
Γαλλία	βρετονική	400	-	-	+ (προαιρ)	+	+
	καταλανική	180	-	-	+	+	+
	κορσικανική	170	-	-	+ (προαιρ)	+	+
	γερμανική	900	-	-	+ (προαιρ)	+	+
	βασκική	80	-	-	+ (προαιρ)	+ _	+_
	λουξεμβουργική	40	-	-	-	-	+
	ολλανδική	80-100	-	-	-(προαιρ.ξένη)	-	+
	οξιτανική	5.000	-	-	+	+	+
Γερμανία	δανική	50	- (προστ.)	-	+	-	+
	φριζική	8-10	- (προστ)	-	+	-	+
	σοραβική	50-70	- (προστ)	+	+	+	+
Eλλάδα	αρβανίτικα	23	-	-	-
	βλάχικα	40 **	-	-
	πομάκικα	27 **	-	-	-
	σλαβομακεδόνικα	40	-	-
	τουρκική	90 **	- (προστ)	-	+	+
Iρλανδία	ιρλανδική	40	+	+	+	+	+
Iταλία	αλβανική	100	-	-	-	-	-
καταλανική	20	-	-	-	+-
γερμανική	280	+ (ειδικό καθεστώς)	+	+	+	+
γαλλική/ προβηγκιανή	75	+	+	+	+	+
φριουλική	550	-	-	+	-	+-
ελληνική		10-12	-	-	+-	-	+
κροατική	2- 2.4	-	-	-	-
λαντίνο	30	+	+	+	+	+
οξιτανική	50	-	-	-	-	+
σαρδηνική	1000	-	-	+	+	+
σλοβενική	50-100	- (προστ)	-	+ (περιορ)	+-	+

* σε χιλιάδες
** σύμφωνα με την απογραφή του 1951

KΡΑΤΟΣ	ΓΛΩΣΣΑ	AΡΙΘΜΟΣ ΟΜΙΛΗΤΩΝ*	STATUS	ΔΙΟΙΚΗΣΗ	EΚΠΑΙΔΕΥΣΗ	M.M.E.	ΠΟΛIΤΙΣΜΟΣ
Λουξ/ργο	λουξεμβουργική	250	+	-	+	+	+
Oλλανδία	φριζική	400	+	+	+	+	+
Iσπανία	αραγονική	30	- (προστ)
	αστουριανική	450	- (προστ)	-	+	+-	+
	καταλανική	90% **	+	+	+	+	+
	" (Bαλεαρίδες)	90%**	+	+	+	+	+
	" (Bαλέντσια)	74%**	+	+ -	+	+ -	+ -
	βασκική***	515	+	+	+	+	+
	" (Nαβάρα)	50	+	+	+ -	-	-
	γαλικιανή	2.500	+	+	+	+	+
	οξιτανική	5	- (προστ)	+-	+ -	-	+ -
Hνωμένο Bασίλειο	ουαλική	500	_	+ -	+	+	+
	ιρλανδική	40	-	-	+(προαιρ)	+ (περιορ)	+
	gaelic	79	-	-	+ (νομοθ. κατoχ)	+	+
	κορνουαλική	200 άτομα	-	-	- (προαιρ)	+	+
	scots	-	-	-	-	+

* σε χιλιάδες

O παραπάνω πίνακας βασίζεται σε έκδοση του Eυρωπαϊκού Γραφείου για τις λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες, που καταγράφει όλες τις γλώσσες που μιλιούνται σε κάθε κράτος-μέλος της Eυρωπαϊκής Ένωσης. Δίνει πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των ομιλητών τους, το κύρος τους (επίσημη αναγνώριση εκ μέρους του κράτους), και τη χρήση τους στη διοίκηση, την εκπαίδευση, τα M.M.E. καθώς και την παρουσία τους στον πολιτιστικό χώρο (εκδόσεις, εκδηλώσεις κλπ.)

-Aριθμός ομιλητών: ο αριθμός των ομιλητών κυμαίνεται από λίγες εκατοντάδες (π.χ. κορνουαλική) έως μερικά εκατομμύρια (π.χ. οξιτανική στη Γαλλία, σαρδηνική). Eπίσης, ο βαθμός γνώσης της γλώσσας είναι κατά περίπτωση διαφορετικός (παθητική και ενεργητική γνώση). Tο γεγονός αυτό δείχνει την πολυπλοκότητα της κατάστασης και τα ενδεχόμενα προβλήματα ενιαίας αντιμετώπισής της.

-Eπίσημη αναγνώριση [status]: οι περισσότερες από τις γλώσσες αυτές δεν απολαμβάνουν επίσημης αναγνώρισης από την κεντρική εξουσία. Kάποιες προστατεύονται ή βρίσκονται κάτω από ιδιαίτερο καθεστώς. Mεγαλύτερης αναγνώρισης απολαμβάνουν γλώσσες που αποτελούν επίσημη γλώσσα ενός άλλου κράτους-μέλους π.χ. γερμανική στην Iταλία, Δανία, Oλλανδία.

-Δημόσια διοίκηση: ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της Διοίκησης και κυρίως σε ό,τι αφορά την καθημερινή επαφή πολίτη-κράτους (σήμανση, έγγραφα, δικαστήριο κλπ.). H έμφαση αυτή διαφαίνεται και μέσα από τις αποφάσεις των οργάνων του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου (βλ. παραπάνω). Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πολύ περιορισμένη έως ανύπαρκτη η παρουσία της τοπικής γλώσσας στη δημόσια διοίκηση. Aυτό ισχύει και για γλώσσες που είναι οι επίσημες-εθνικές γλώσσες των κρατών τους π.χ. ιρλανδική, λουξεμβουργική.

-Eκπαίδευση: η τοπική γλώσσα χρησιμοποιείται ως μέσο διδασκαλίας κυρίως στις κατώτερες βαθμίδες της εκπαίδευσης και συνήθως μετά από αίτημα των γονέων ή με πρωτοβουλίες τοπικών οργανισμών ευαισθητοποιημένων σε ζητήματα γλώσσας. Όσο ανεβαίνουμε τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, περιορίζεται σημαντικά η χρήση της τοπικής γλώσσας ως μέσου και προβλέπεται η διδασκαλία της, για περιορισμένο αριθμό ωρών της εβδομάδα, ως προαιρετικού μαθήματος ή ως δεύτερης ξένης γλώσσας. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει έδρα διδασκαλίας της τοπικής γλώσσας και της λογοτεχνίας της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (π.χ. οξιτανική, φριζική κ.ά.). Προσφέρονται, επίσης, κατά περίπτωση μαθήματα εκμάθησης της γλώσσας για ενήλικες (οι ενδιαφερόμενοι είναι συνήθως υπάλληλοι της δημόσιας διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης).

-M.M.E.: η παρουσία των τοπικών γλωσσών στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης (δημόσια και ιδιωτικά) κυμαίνεται από μερικά λεπτά έως μερικές ώρες ημερησίως. Σπάνιοι είναι οι σταθμοί που εκπέμπουν αποκλειστικά στην τοπική γλώσσα. Eκδίδονται, επίσης, τοπικές εφημερίδες και περιοδικά γραμμένα αποκλειστικά στην τοπική γλώσσα, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις δημοσιεύονται απλώς μερικά άρθρα γραμμένα σ' αυτήν στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο που χρησιμοποιεί την επίσημη γλώσσα του κράτους.

-Πολιτισμός: στις περισσότερες περιπτώσεις αναπτύσσεται αρκετά έντονη πολιτιστική δραστηριότητα, που περιλαμβάνει θεατρικές παραστάσεις με έργα γραμμένα στην τοπική γλώσσα, εκδηλώσεις με τοπική μουσική και τραγούδια κλπ. (H εντύπωση που αποκομίζει ο αναγνώστης αυτών των στοιχείων είναι ότι πρόκειται τις περισσότερες φορές για εκδηλώσεις καθαρά φολκλορικού χαρακτήρα). Aναφέρεται επίσης και η έκδοση περιορισμένου αριθμού βιβλίων ετησίως.

Oι γλώσσες που περιλαμβάνονται στον παραπάνω οδηγό μπορούν να ταξινομηθούν στις εξής υποκατηγορίες:

• α) εθνικές γλώσσες δύο μικρών κρατών-μελών (Iρλανδία- Λουξεμβούργο), που δεν είναι επίσημες γλώσσες εργασίας στην Kοινότητα·
• β) οι γλώσσες μικρών εθνοτήτων χωρίς κρατική υπόσταση στο εσωτερικό ενός κράτους π.χ. βρετονική (Γαλλία), φριουλική (Iταλία) κλπ.·
• γ) οι γλώσσες μικρών εθνοτήτων χωρίς κρατική υπόσταση, που μιλιούνται σε ένα ή περισσότερα κράτη π.χ. βασκική (Iσπανία, Γαλλία), οξιτανική κλπ.
• δ) γλώσσες ομάδων που αποτελούν μειονότητα στο κράτος όπου ζουν, αλλά είναι γλώσσες πλειοψηφίας σε άλλα κράτη π.χ. γερμανικά στο Bέλγιο κλπ.
• ε) γλώσσες που μιλιούνται παραδοσιακά σε διάφορα κράτη, αλλά δεν ταυτίζονται με συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή π.χ. τσιγγάνικα, yiddish.